گردشگری در عشایر

مقدمه
كرمانشاه استاني است كه از نظر جاذبه ها و زيبائي چند بُعدي است . وجود آثار باستاني در نقاط مختلف يكي از ابعاد مهم اين استان و بُعد ديگرش زيبائيهاي طبيعي مانند – كوهها – دشت ها – غارهاي ديدني – سرابها و دهها مناطق طبيعي و بكر است كه دوستان اهل قلم با تلاش هاي خود نسبت به معرفي آنان همت نموده اند . به عقيده نگارنده مجموعه هاي تاريخي و طبيعي زيادي در استان وجود دارد . كه متأسفانه تا كنون ناشناخته مانده اند . اميد است در اين رابطه تلاش مستمري ايجاد گردد تا حداقل ، دِين خود را نسبت به اين مُلك كهن ادا كنيم . موضوعي كه قصد معرفي آن را داريم . مجموعه اي است كه به طبيعت زيبا و دشت و كوه . آهنگ دلنوازي مي دهد . جماعتي با سابقه تاريخي و داراي ارزش فرهنگي و آداب و سنت هاي ديرين . يعني چادرنشينان كوچنده زاگرس قبيله هايي كه عشق را معنا مي دهند . و به سكوت ، گرمي و محبت مي بخشند
هم اينك نسبت به معرفي سايت هاي گردشگري عشاير استان ، كه زمينه هاي جذاب و ديدني داشته باشند مي پردازيم
شايد مورد توجه مسئولين قرار گرفته و زمينه مناسبي براي اشتغال جوانان عشايري و معرفي هرچه بيشتر استان باشد

عوامل جذب گردشگري عشايري
در يك نگاه سطحي تصور بر اين است به آن گونه ، جاذبه اي در ميان ايلات عشايري وجود ندارد كه بتوان در اين خصوص برنامه ريزي خاصي انجام داد . براي پاسخ به اين نظر مجموعه هاي ديدني عشاير و نكات با اهميت زندگي مبتني بر كوچ را ارائه خواهيم نمود . كه با تعمق و آينده نگري ، به اين موضوع به طور جدي پرداخته شود . زندگي ماشيني پر سر و صداي امروزي انسانها را سخت در دام خود اسير نموده و در آرزوي نفس كشيدن در هواي آزاد زندگي را سپري مي كنند .
برگزاري نمايشگاههاي عشاير و خيل زياد بازديد كنندگان و درخواست مكرر آنان براي ديداراز مناطق عشايري و تصوير آنها
براي شنيدن آواي گوسفندان
براي نظاره كوههاي باران گرفته
براي ديدن دوشيدن شير
براي نشستن در كنار آتش
براي بوئيدن بوي نان
براي شنيدن زمزمه هاي چوپان
براي شنيدن شعر زن ايل هنگام مشك زدن
براي خنده ها و دستان پر سخاوت
براي نشيتن در كنار سفره هاي پر از محبّت
براي نوشيدن يك جرعه آب از مشك
و در نهايت براي آدمهايي كه حرف دل و زبان آنها يكي است و هزاران باور زيبا كه در خاطره هاي خويش دارند . يكي از زمينه هاي ايجاد گردشگري در اين قشر است
موضوع فوق يك دعوت عام است كه هر كس در ذهن خود دارد تا شايد روزي يا شبي در ميان چادرها بسر ببرد . زيرا جاي بسيار ديدني و پر از جذابيت است
اما كسان ديگري هستند كه با تخصص و ديد علمي به جامعه عشايري نگاه مي كنند اساتيد علوم اجتماعي (قوم شناسي ، مردم شناسي) با ديدي عميق عشاير را به عنوان ميراث فرهنگي كه داراي پيامي از گذشته ، تاريخ ، فرهنگ – فولكورها مي باشند ، مورد بررسي قرار مي دهند . به نظر مي آيد ، ديدگاههاي اين قشر عموماً شامل
چگونگي ساختار زندگي ايلي و طوايف و تيره ها مي پردازند
نگرش بر مسائل مشاركتي عشاير
چگونگي رفع مسائل ايل
بررسي توليدات عشاير به خصوص صنايع دستي
زمان كوچ و هماهنگي ايلي
مسائل زنان عشايري

رسم ها و آداب و آيين ها عشايري
بازيهاي كودكان عشايري
بررسي دامپروري سنتي
مراسم ازدواج در عشايز
ستاره شناسي ايلي
هواشناسي سنتي . ( باراني ، غير باراني ) ابرخواني
شب نشيني هاي ايلي
و دهها مطلب مهم زندگي عشايري است كه مورد توجه محققين و جامعه شناسان مي باشد
ادبيات عشايري از شاهنامه خواني (كردي) تا موسيقي سنتي مانند (ني ،- شمشال - تار – سه تار – دف) هر كدام مباحث شيريني است كه مي تواند مورد توجه و كنكاش قرار گيرد


موضوعات عشايري مورد توجه خاص و عام
همانطوري كه قبلاً ذكر شد دو قشر بطور جدي تمايل دارند . در صورت وجود سايت هاي اطراق با هزينه هاي مشخص در مناطق عشاير حضور يابند
قشر عام جامعه ، جماعتي كه براي تسكين و آرامش و لذت بردن از نحوه زيستن و گذراندن زندگي عشاير تمايل دارند . به ميان عشاير بروند
2- قشر خاص ، به طبقه محقق و پژوهشگر جامعه اطلاق مي گردد كه نيازمنديهاي جوامع عشايري و نقاط مبهم و پر از اسرار زندگي عشايري را مورد نقد و بررسي قرار مي دهند . آنها كه منتظر فرصت هستند و ما بايد اين فرصت ها را ايجاد كنيم . امّا ديدني ها جالب و ارزشمندي وجود دارد . كه هر دو قشر علاقمند به ديدن آن مي باشند توضيح و تشريح آن نيازمنديها به فرصت بيشتري دارد ، در ذيل تنها به ذكر اين عناوين اشاره مي كنيم
جشن پشم چيني
چيخ بافي
شيرواره
نان پختن
توليدات لبني
چشن عروسي
شب چرا
مرتع كاري
شاهنامه خواني
تهيه آب با مشك
كوچ
چوپاني
شيريني هاي عشايري
ديواخان
قسمت هاي داخلي چادر عشايري
گياه درماني
شير دوشي
بازگشت گله از كوه
خاطرات عشاير
ديدن مدارس عشايري
و آيين ها و آداب و رسوم به خصوص پوشش عشاير در طايفه با فرهنگ خاص خود نيز از جذابيت هاي ديگر جامعه عشايري است

فرايند اجراي سايت هاي عشايري
همانطور كه مي دانيد يكي از مشخصات مهم زندگي عشاير ، كه آنها را از ساير جوامع متمايز مي كند كوچ عشاير است
عشاير به دليل استفاده از هواي مناسب و مراتع معمولاً در سال دو كوچ مهم را انجام مي دهند . (كوچ ييلاقي و كوچ قشلاقي) . چهارده ايل و يك طايفة مستقل استان هر كدام با ويژگيهاي خاص خود داراي قلمرو مشخص در استان و محدوده ييلاقي و قشلاقي آنها در داخل يا خارج از استان است
با توجه به نوع زندگي خانوارهاي عشايري دو امكان مهم جهت اجراي سايتهاي گردشگري عشايري وجود دارد كه عبارتند از
1 – ايجاد سايت بصورت سيار و با استفاده از كانكس ( شامل خوابگاه و ساير نيازها كه مي توان در مناطق ييلاقي از آن استفاده كرد . ظرفيت و تعداد كانكس ها و يا چادرهاي گروهي به بسنگي به ميزان توان و تأمين امكانات مجري خواهد داشت
2 – ساخت سايت هاي ثابت كه مستلزم هزينه هاي فراوان خواهد بود . كه در اين فرضيه بهتر است بطور در دراز مدت و در صورت استقبال عمومي روي آن برنامه ريزي كرد
اكنون ، بهتر است بصورت آزمايشي از چادرها گروهي استفاده نموده و در ميان مدت از كانكس ها و در نهايت و اجراي سايت هاي ثابت استفاده كرد




مكانهاي پيشنهادي براي اجراي سايت
پس از تحقيق و بررسي در مناطق ييلاقي و قشلاقي مي توان بر اساس داده هاي ذيل ، نسبت به انتخاب مكان مناسب براي اجراي سايت گردشگري اقدام نمود
مجموعه خانوار عشايري قابل توجه باشد
زيست بوم عشاير از طبيعت و كوهستان و مناظر زيبا برخوردار باشد
دست يابي به شهر آسان باشد
ايمني آن در درجه بسيار بالايي باشد
ساختار زندگي عشاير كاملا سنتي باشد
پذيرش عشاير در حد بالايي باشد
بر همين اساس مناطق ييلاقي و قشلاقي پيشنهادي به شرح ذيل مي باشد
الف- مناطق ييلاقي
دالاهو 5- امروله
شاهو 6- چشمه قلي جان
قلاجه 7- تنگ شوان
بانوان 8- بابا حيران

ب- مناطق قشلاقي تعيين شده
1- زله زرد 2- تنگ حاجيان 3- گزلان 4- برپلنگ 5- دشت زهاب 6- چم امام حسن حضور عشاير در مناطق ييلاقي از 15 فروردين تا 15 آبان ماه مي باشد
و در مناطق قشلاقي از اول آذرماه تا 15 اسفندماه است
حدود يك ماه عشاير در مسير كوچ هستند تا به مناطق ثابت خود برسند
موقعيت هاي مناطق ييلاقي و قشلاقي عشاير كه به عنوان مكان هاي پيشنهادي اجراي طرح جايگاههاي گردشدگي در نظر گرفته شده به شرح ذيل مي باشد

اولين منطقه پيشنهادي قشلاقي
زله زرد
زله زرد يكي از مناطق قشلاقي عشاير استان مي باشد كه در بين شهرهاي قصرشيرين – نفت شهر – گيلانغرب قرار دارد . وجود ارتفاعات نزديك به دشت زله زرد با تنوع ايلي (كلهر - سنجابي – گوران و خانوارهايي از عشاير زوله) مي تواند يكي از مناطق مستعد براي ايجاد سايت بازديد كنندگان باشد . زله زرد داراي زيباترين غروب با پراكنش وسيع عشاير با سر پناههاي مختلف عشايري است و مكان مناسبي براي توريست عشاير به حساب مي آيد
هنگام برگشت دامها از مراتع صداي نزديك شدن بره ها به ميش ها فضاي زله زرد را پر از هياهو مي كند
نقش زنان براي رساندن بره ها به مادرانشان بسيار ديدني است
ضمناً در زله زرد به خاطر آب و هواي مناسب در طول فصل قشلاق به راحتي مي توان از تجمع ايلي را در مكانهاي مختلف بازديد كرد

گزينه دوم : تنگ حاجيان
تنگ جاجيان يكي از جبهه هاي مهم جنگ تحميلي بود و شهرت آن به دليل دفاع مقدس مي باشد . تنگ حاجيان در مسير شهرهاي سرپل ذهاب و گيلانغرب قرار گرفته و به لحاظ ارتباط نرديك آن با دشت ديره و اتصال به قله هاي بازي دراز از موقعيت بسيار خوبي برخوردار است
ايلات جمهور و تركاشوند و تيره هايي از عشاير ايل كلهر در منطقه استقرار دارند . در غرب منطقه تنگ حاجيان ، چم امام حسن قرار دارد . مي توان در آن منطقه تنگه هاي مهدي قلي خان و كورك را كه گذركاه ايلات مي باشدو به پل خدا مشهور است مشاهده نمود . ايلات جمهور و تركاشوند كه در نزديكي تنگ حاجيان قرار دارند از نظر لهجه و پوشش با ديگر عشاير استان تفاوتي چشمگير دارند . شايان ذكر است منطقه ييلاقي ايلات مذكور در استان همدان مي باشد

مناطق پيشنهادي ييلاقي
دالاهو
دالاهو از زيباترين مناطق ييلاقي عشاير مي باشد كه در بين شهرهاي كرندغرب و سرپل ذهاب قرار دارد . دالاهو ، منطقه بسيار مرتفع و از نظر پوشش گياهي بسيار غني ، است . بيشتر گياهان خوراكي وحشي كه در بهار در شهرها به فروش مي رسد از اين منطقه تهيه مي شود . عشاير ساكن در دالاهو ، عشاير قلخاني و گوران مي باشد

قلاجه – بانوان – شاهو
قلاجه كه در بين استان كرمانشاه و ايلام قرار دارد و جزء محدوده شهرستان گيلانغرب از استان كرمانشاه و شهرستان ايوان از استان ايلام است اين ارتفاع يك منطقه جنگلي مستعد بين دشت گواور و چله براي اجراي سايت گردشدگي خواهد بود . اما به خاطر مرتفع بودن و كمبود آبهاي سطحي تنها در بهار مي توان از منطقه استفاده كرد ولي از نظر دست يابي به اكثر تيره هاي ايل كلهر ، مكاني بسيار مناسب است
بانوان در مسير جاده گهواره و مأمن زندگي عشاير تيره هاي جليلوند و سيمينوند از ايل سنجابي مي باشد . بانوان به دليل اتصال به تنگ گول كه ساير تيره هاي ايل كرند و تيره دولتمندان سنجابي مدتي در آن منطقه اطراق مي كنند بسيار حائز اهميت به لحاظ گردشگري است
شاهو نيز يكي از مناطق بكر و طبيعي است كه ما بين شهرستان جوانرود و روانسر قرار دارد . در امتداد شاهو مي توان باباحيران را ديد و كوه هاي چالابه و بلكيسه كه يكي از مناطق بسيار خوب است . اگر مسئولين دانشكده كشاورزي منطقه فوق را به عنوان زيست بوم تحقيقاتي پرورش گياهان و درختان جنگلي نادر مورد بررسي قرار دهد مي تواند يكي از اكوسيستم ها طبيعي بسيار ارزشمند استان بحساب آيد

مديريت اجرايي
دسترسي و ساخت سايت هاي گردشگري براي دستگاههاي دولتي بسيار مشكل است و حفاظت و نگهداري از سايت هاي احداثي متحمل هزينه هاي فراواني خواهد شد
اما دستگاههاي دولتي بخصوص ، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مي تواند با سه عنصر هدايت ، نظارت و حمايت ، در راه اندازي سايت هاي عشايري نقش مؤثري داشته باشد
اما مهمترين بخش سپردن مديريت و ايجاد سايت و مجوز اجراي آن به جوانان عشايري خواهد بود . چرا كه آشنايي خاصي به محيط زندگي خود دارند و مي توانند از وسايل زندگي خصوصي خود در راه اندازي سريع طرح اقدام نمايند . يكي از مؤلفه هاي لازم در نظر گرفتن تسهيلات براي اين بخش است كه بايد مسئولين امر همكاري و مساعدت لازم بعمل آورند
نوع جذب گردشگر براي بازديد از مناطق عشاير مي تواند از طريق روشهاي ذيل باشد
فراخوان در روزنامه ها و هفته نامه هاي محلي
از طريق اينترنت
دعوت از دانشجويان رشته هاي جامعه شناسي ، علوم انساني
تهيه برنامه هاي تلويزيوني به خاطر جذب گردشگر
ارسال دعوت نامه به مراكز علمي

اثرات اجرايي طرح
ايجاد تعامل بين جوامع شهري و عشايري
كشاندن نخبگان علمي به مراكز عشايري
در جريان قرار گرفتن محققين با مشكلات و مسائل عشاير
تقويت توليدات عشايري به منظور فروش
شناسايي بهتر جامعه عشايري

ايجاد اشتغال
بالابردن روحيه جوانان عشايري و با اهميت جلوه دادن زندگي عشايري
آشنايي با روحيه ، توانايي ، توليد و فرهنگ غني عشايري
آماده سازي براي ورود محققين و گردشگران خارجي
فراهم نمودن محيط مناسب جهت برنامه هاي تلويزيوني

بهره گيري عشاير از راهبردها و راهكارهاي گردشگران
بالا بردن درآمد خانوارهاي عشايري از طريق فروش صنايع دستي گليم ، گيوه ، و
وارد مرحله اجرايي شدن پس از طولاني شدن شعارها در سطح كشور
ميزان توان سنجي و مهمان پذيري بصورت مرحله اي و در قالب برنامه هاي دو روزه و سه روزه و يك هفته اي
در خاتمه اگر صادقانه دنبال چنين برنامه هايي باشيم نياز است كه با همت و بكارگيري جوانان با ذوق و دادن حداقل اعتباري به صورت تسهيلات و ارائه يك چهارچوب مشخص ، نوع برنامه ، نوع پذيرايي ، و بستر زندگي چند روزه شاهد اجراي اقدام عملي اين طرح باشيم

دیار کرمانشاه

کرمانشاه دُر همیشه تابناک غرب. سرزمین محبت و سخاوت
خاک کهن عشق و سرافرازی
تورا می خوانم به ضیافت بیستون و طاق بستان. به دیدن نخلهای بلند دیار شیرین. به دیدن قله های شجاعت و ایثار، مشهد مظلومان همیشه فاتح بازی دراز
عاشقان طراوت را می خوانم
تا در شمیم نیلوفران روئیده در دل دریاچه ی آسمانی، شکوه و عظمت زیبایی را زمزمه کنند. و در کوچه باغ های ریجاب با ریزش آبشاران
در دامنه های سر سبز و بلند دالاهو، مجنون عطر گل و بوته و آوای پرندگان شوند
هزاران زیبایی در این دیار که چشم را به تسخیر و زبان را به تحسین خود در می آورد
از گلشن صحنه تا دشت های گیلان غرب، و غروب زیبا و بی نظیر زله زرد

نور

امید صبحها
با چشمهای زیبایش می آید
مولای عشق
با دریایی از محبت می آید
فریاد رس دلها
با قامت رعنایش می آید
سلطان قلبها
سوی دل خستگان می آید
تک سوار عرب
برای نابودیه ستمگران می آید
یادگار حیدر کرار
برای خون خواهی مظلوم کربلا می آید
نسیم
بگو بر آن
عاشق خسته دل شب
که تنها و بی کس نشسته
بگو بر آن
پیرغمگین پا شکسته
که کنج خرابه تنها نشسته
بگو بر آن
جوان دل شکسته
که با هزاران آرزو غمگین نشسته
سپه سالار اقیانوس عشق
با لب خندانش می آید

سلام

مینگارم یادگاری برای خواندن، تا نشاط را در وجودتان زنده کند